10 jaar Grama, de lokale munt van Santa Coloma
In 2013 besloot het bestuur van Santa Coloma, een voorstad van Barcelona, een eigen digitale munt in te voeren, de Grama.
Doel was de niet optimaal werkende lokale economie een boost te geven. Er werd een flink project opgezet dat na oriëntatie en voorstudie in 2016 echt in de praktijk van start ging. Hoe is dat uitgepakt?
Om het maar meteen helder te hebben
10 jaar na het startbesluit blijkt het een succesvolle stap geweest. Want de munt, de Grama, wordt intussen niet alleen gebruikt door meer dan een derde van de bedrijven en door de overheid, maar ook door particulieren. Bedrijven zetten de munt in bij zaken die ze doen met andere lokale bedrijven en instellingen. De overheid gebruikt de munt voor subsidies en sinds 2021 ook voor uitkeringen sociale bijstand. Particulieren kunnen de munt gebruiken voor aankopen bij deelnemende winkels en kleine en grotere bedrijven. En misschien goed om te weten: één Grama is inwisselbaar voor één euro.
“Niet-groei” als probleem
Doorgaans wordt er van de euro’s die in een dorp, wijk of regio worden verdiend maar een vrij klein deel lokaal besteed. Veel euro’s vloeien verrassend snel weg uit een regio, zeker als die niet zo’n sterke economische positie heeft. Daardoor profiteren in een zwakke regio maar weinig ondernemers van het geld dat rond gaat. Doel in Santa Coloma was onder meer om te proberen met de Grama het geld vaker in de eigen plaats te laten circuleren, zodat de lokale economie er meer profijt van heeft. Daarna kan het geld, weer ingewisseld voor euro’s, eventueel naar elders ‘verdwijnen’.
Met goede software op het doel af
Om dat doel te bereiken koos de gemeente Santa Coloma voor de Cyclos-software van STRO. Want die professionele software heeft ook de mogelijkheid het geld vaker te laten rondgaan binnen de eigen regio voordat het als gewone euro’s ‘naar buiten’ kan. Daarmee kan je dus het digitale geldsysteem zo inrichten dat de kansen op lokale besteding fors toenemen. En dat blijkt keurig gewerkt te hebben.
Impact is breed merkbaar
De impact is op meerdere fronten goed te merken. Allereerst is er profijt op financieel vlak. Want voordat het geld nu de regio verlaat wordt de digitale munt vaker lokaal besteed dan dat met de euro het geval is. Dat helpt lokale ondernemers en bedrijven en het zet duidelijk zoden aan de dijk voor de lokale economie. Verder waren er ook positieve effecten op sociaal en milieugebied. Doordat geld vaker binnen de lokale economie rond ging, verdienden die bedrijven en ondernemingen wat meer, ontstonden meer mogelijkheden voor ze en kwam er extra werkgelegenheid. En dat verbeterde de sociale positie van mensen. En wat de milieu-impact betreft: als leveranciers vaker lokaal handelen, zijn de lijnen korter en daarvan profiteert het milieu. Soms worden deze indirecte gevolgen gezien als ‘bijkomend’, maar het zijn zeker ook belangrijke, niet te onderschatten, effecten van de lokale munt.
Meten is weten
Dat “vaker rondgaan” van dit geld is via de software eenvoudig te meten. Dat was uiteraard nodig om het hele project goed te kunnen monitoren en verantwoorden. Vooral ook omdat er gemeenschapsgeld mee is gemoeid.
Die metingen leveren onder andere een zogenoemd LM-getal op.
LM staat voor ‘Local Multiplier’, misschien te vertalen als ‘lokale vermenigvuldiger”. Dat getal geeft aan hoe vaak het geld eerst binnen de lokale economie wordt uitgegeven voordat het, weer ingewisseld voor euro’s, gewoon weer ‘naar buiten’ kan. Dat ‘binnen de regio blijven’ betreft een bepaalde, door de organisatoren van het project in te plannen periode, bijvoorbeeld 45 dagen. Hoe hoger het LM-getal, hoe vaker het geld lokaal is rondgegaan.
Succes ontstond ‘al doende’
De cijfers na 10 jaar spreken boekdelen. Ze laten duidelijk zien dat er in de projectjaren iets fors is veranderd. Was de LM bij aanvang in 2014 nog 1,85, in 2022 werd met 5,85 bijna de 6 aangetikt. Je kunt qua monitoring natuurlijk ook kijken naar het geldbedrag dat op die manier rondgaat en het aantal transacties. Die laatste zijn mogelijk nog belangrijker. De resultaten van beide zijn overigens het bekijken waard. Zo stegen de transacties van 3 in 2016 – bij het prille begin van het project – naar ruim 23.000 in 2022. En het geldbedrag dat jaarlijks in het project rondgaat groeide in die jaren ook stevig. In 2016 bedroeg het totale bedrag van de paar deelnemers in kas 6750 Grama. Dat bedrag was eind 2022 meer dan 1.500.000 Grama. En wat het aantal deelnemende bedrijven en instellingen betreft: die teller staat anno maart 2023 op meer dan 1100.
Heffing is stimulans
Om de multiplier omhoog te krijgen is aan de plaatselijke ondernemers die meedoen gevraagd om bij opdrachten en bestellingen altijd eerst te kijken of hun aankopen e.d. misschien lokaal kunnen worden gedaan bij deelnemers aan het Grama-project. De oude vanzelfsprekendheid om gewoon maar te bestellen waar je altijd al bestelde (vaak buiten de directe omgeving) wordt daarmee een beslismoment. Want de deelnemende ondernemer, die voor een bepaald, gekozen bedrag in Grama’s deelneemt aan het project, beslist nog altijd zelf met wie hij handelt.
Maar om te stimuleren dat de digitale munt ook daadwerkelijk wordt uitgegeven kent de software een soort stok achter de deur. Wie z’n Grama’s niet tijdig gebruikt, dus binnen die bijvoorbeeld 45 dagen, betaalt over dat ongebruikte bedrag een kleine heffing, een toeslag. Dat geldt ook voor ondernemers die hun Grama’s toch binnen de afgesproken periode omwisselen voor euro’s, om het geld zo alsnog buiten het project te kunnen gebruiken. De heffing is een stimulans om het vaker rouleren van Grama’s op gang te brengen en te houden.
Voordelen
Die heffing kan je natuurlijk als nadeel zien. Maar er staan forse voordelen tegenover. De balans slaat dus al snel door naar deelname.
De groei van de multiplier is al genoemd: met gevolg dat de lokale economie beter floreert. Bedrijven en kleine ondernemingen komen er stap voor stap beter voor te staan. En voor de lokale bevolking vergroot het zodoende de kans op werk. Van de 1748 lokale bedrijven en ondernemingen doen er inmiddels, we schrijven maart 2023, maar liefst 673 mee aan het project.
En de sociale cohesie kreeg ook een boost. Lokale bedrijven weten elkaar beter te vinden. En dat heeft veel voordelen. Zo is het ‘met elkaar en voor elkaar’ vaker aan de orde. En omdat in meerdere opzichten de lijnen korter zijn geworden is ook het milieu erbij gebaat.
Het project viel ook op in Brussel, en werd mede mogelijk gemaakt door het Europese initiatief ‘Digipay4Growth’. Zo is dit project extra geholpen en kan de opzet van Santa Coloma eventueel als voorbeeld dienen voor andere projecten. Evidence-based, want zeer goed onderbouwd.
Dus ook elders toe te passen
Omdat het project vanaf de start zo consequent wordt gemonitord en geëvalueerd is de directe en indirecte impact goed in beeld. Dat geeft andere steden / wijken / regio’s natuurlijk veel houvast als ze zelf invoering van een lokale munt overwegen. En het feit dat Europa er via Digipay4Growth ook mee verbonden is, geeft een belangrijke ruggensteun bij zo’n nieuwe stap.
Conclusie
Het inventieve project in Santa Coloma laat op een mooie manier zien dat er zeker kansen zijn voor economisch zwakkere regio’s om een impuls voor de lokale economie te organiseren. Met pluspunten voor ondernemers en bedrijven, maar zeker ook voor de lokale bevolking. Want zo’n beter draaiende economie geeft meer werkgelegenheid en daarmee extra kansen aan de bevolking als geheel. Santa Coloma kan met recht trots zijn op z’n Grama.
Meer informatie
gramenet.cat/sites/moneda-local
socialtrade.nl/nieuws-archief/santa-coloma-keert-1-miljoen-steun-uit-in-lokale-munt-grama