Gemeente kan slimmer met geld omgaan
Sardex was het eerste succesvolle voorbeeld hoe STRO’s Cyclos software kleine bedrijven extra omzet oplevert.
Nu is er een tweede showcase: Santa Coloma, een buurgemeente van Barcelona, voerde in 2016 met behulp van onze Cyclos software een eigen digitaal betaalnetwerk in. Dit voorbeeld laat zien hoe, door een deel van de uitgaven van de gemeente te oormerken, plaatselijke bedrijven meer inkomsten krijgen en de sociale samenhang sterker wordt. Omdat deze gemeente de eerste was die dit pad bewandelde, kozen ze ervoor stapje voor stapje te werk te gaan. De komende jaren wordt het project opgeschaald, maar er zijn nu al lessen uit te trekken. Hieronder vindt u meer informatie over dit project. We hopen hiermee gemeentes waar het economisch minder gaat, bijvoorbeeld door krimp, te inspireren deze aanpak te gebruiken. In ons boek de Koop Lokaal Booster leest u meer over de achtergrond van lokaal inkopen en lokaal betalen.
Een lokaal betaalnetwerk: mag dat wel?
Eerst moest de legale kant geregeld worden. Dat was niet makkelijk omdat de Spaanse Centrale Bank vermoedde dat het een sluiproute was naar een onafhankelijke Catalaanse munt. Ook wilde men zekerheid dat er geen kans was op witwassen. Nadat de financiële autoriteiten overtuigd waren, ging uiteindelijk in 2016 het project van start.
De impact van gemeenschapsuitgaven vergroten
Tien jaar geleden besloot de gemeente meer verantwoordelijkheid te nemen voor het effect van gemeenschapsuitgaven op de lokale economie. Tot dan had men alleen naar kwaliteit en prijs gekeken. Dat leek een verantwoorde manier van omgaan met gemeenschapsgeld, maar in die tijd werd duidelijk dat er meer is dan de laagste prijs. Vooral in een economie waar bedrijven het moeilijk hebben en mensen op straat komen te staan. Inmiddels hebben de gemeentelijke uitgaven veel meer impact op de lokale economie dan voorheen.
De lokale economie draait minder goed dan zou kunnen
Doorgaans wordt er van de euro’s die in een dorp, wijk of regio worden verdiend, maar een klein deel lokaal besteed. Veel euro’s vloeien verrassend snel weg uit een regio, zeker als die niet zo’n sterke economische positie heeft. In Santa Coloma ligt op 15 minuten lopen, net buiten de gemeente, het grootste winkelcentrum van Barcelona. Geld dat daarheen gaat, vloeit direct de stad en vaak zelfs het land uit. Kleine leveranciers hebben daarom weinig kans om iets te verdienen. Het doel van het gemeentebestuur van Santa Coloma is om juist deze lokale bedrijven de kans te bieden meer te verdienen en zo ook meer mensen in dienst te nemen.
Met goede software op het doel af
Om dat doel te bereiken, koos de gemeente Santa Coloma voor de Cyclos-software van STRO. Die software heeft de mogelijkheid het geld vaker te laten rondgaan binnen de eigen regio voordat het als gewone euro’s ‘naar buiten’ kan en levert ook data waarmee het bestuur beleid kan maken. Daarmee kan ze het digitale geldsysteem zo inrichten dat de kansen op meer lokale bestedingen fors toenemen. En dat blijkt keurig te werken.
Impact is breed merkbaar
De impact is op meerdere fronten goed te merken. Het allerbelangrijkste is het gevoel dat je samen kans ziet een eigen koers te varen en niet meegesleurd wordt in een maalstroom van ontwikkelingen die geen ruimte laat aan arme mensen en de natuur. Dat enthousiasme dat het anders kan, kwamen we ook tegen in een project in een wijk in Fortaleza (Brazilië) waarbij STRO met het buurtcomité lokaal geld in omloop bracht onder de naam Palmas. De universiteit die onderzoek deed naar dat project, ontdekte dat veel buurtbewoners trots vertelden dat zij kwamen uit de wijk met de eigen bank. Voor hen stond het lokale Palmas geld symbool voor een identiteit waarbij je het heft in eigen handen neemt. Vijftien jaar na het begin van dat project had die wijk zich ontwikkeld van sloppenwijk naar een buurt waar mensen samen huizen bouwen en proberen iets van de wijk te maken.
Terug naar Santa Coloma. Natuurlijk is er ook profijt op financieel gebied. Voordat het geld van de lokale rekeningen de regio verlaat, wordt de digitale munt vaker lokaal besteed dan dat met de euro het geval is. Dat geeft lokale ondernemers extra inkomsten. Verder waren er ook positieve effecten op sociaal en milieugebied. Doordat geld vaker binnen de lokale economie rondging, verdienden de bedrijven wat meer en ontstond extra werkgelegenheid. Veel van de extra economische activiteit die het lokale netwerk mogelijk maakt, bestaat uit lokale bedrijven die andere bedrijven en bewoners nieuwe diensten verkopen. Van elkaar voor elkaar. En extra economie die op dienstverlening gebaseerd is, in plaats van het gebruiken van de natuur, is precies wat we nu nodig hebben.
Meten is weten
Wat het vaker lokaal rondgaan van geld oplevert, is met de Cyclos software makkelijk te meten. De extra economische activiteit wordt uitgedrukt in de ‘Local Multiplier’, die aangeeft hoe vaak het geld gemiddeld van hand tot hand gaat voordat het weer ingewisseld wordt voor euro’s en ‘anoniem’ naar buiten uit zicht verdwijnt. Hoe meer mensen en bedrijven meedoen, des te vaker wordt het geld onderling besteed voordat het uit de lokale circulatie verdwijn.
Succes ontstond ‘al doende’
De cijfers spreken boekdelen. Ze laten duidelijk zien dat er iets fors veranderde. Voor het project werd door de overheid uitgegeven geld gemiddeld 1,85 keer lokaal gebruikt. In 2022 was dat opgelopen tot 5,85. Dat betekent dus dat dat geld gemiddeld vier keer extra inkomen en onderlinge handel faciliteert. Wat het lokale geld doet in de stad is zichtbaar in het aantal transacties dat plaats vindt en de omzet die dat oplevert. Ook die resultaten mogen er zijn. In 2016 – bij het prille begin van het project – was sprake van niet meer dan drie transacties. In 2022 was dat opgelopen naar ruim 23.000! Ook de omzet die deelnemers jaarlijks aan het project danken, groeit voortdurend door de jaren heen. In 2016 hadden de paar deelnemers dankzij het project een omzet van 6750 Grama. Dat bedrag was eind 2022 toegenomen tot meer dan 1.500.000 Grama.
Heffing blijkt stimulans
Om de multiplier te laten stijgen, is aan de plaatselijke ondernemers die meedoen gevraagd om bij opdrachten en bestellingen altijd eerst te kijken of ze hun aankopen e.d. lokaal kunnen doen bij de andere deelnemers aan het Grama-project. De vanzelfsprekendheid om gewoon maar te bestellen waar je altijd al bestelde (vaak buiten de directe omgeving), wordt daarmee een beslismoment. Want de deelnemende ondernemer, die voor een bepaald gekozen bedrag in Grama’s deelneemt aan het project, beslist nog altijd zelf met wie hij handelt. Deelnemers maken veel werk van het elkaar motiveren. Lokaal besteden betekent een ander verdiensten gunnen, zoals anderen op een ander moment jou weer een verkoop gunnen.
Om te stimuleren dat de digitale munt daadwerkelijk blijft rondgaan binnen de stad, kent de software een soort stok achter de deur. Ondernemers die hun Grama’s binnen 45 dagen omwisselen voor euro’s, om het geld zo alsnog buiten het project te kunnen gebruiken, betalen een kleine heffing, een toeslag. De heffing is een stimulans om het rouleren van Grama’s op gang te brengen en te houden.
Lokaal betaalnetwerk is goed elders toe te passen
Omdat het project vanaf de start zo consequent wordt gemonitord en geëvalueerd, is de directe en indirecte impact goed in beeld. Voor een voorbeeldproject is dat zeker het geld waard. Dat geeft anderen houvast als ze zelf invoering van een lokale munt overwegen. Het project viel ook op in Brussel en werd mede mogelijk gemaakt door het Europese initiatief ‘Digipay4Growth’. Zo is dit project extra geholpen en kan de opzet van Santa Coloma eventueel als voorbeeld dienen voor andere projecten.
Conclusie
Santa Coloma is een showcase voor gemeentes die verder willen kijken dan waar je het goedkoopste inkoopt en verantwoordelijkheid willen nemen voor de impact van hun uitgaven op de lokale economie. Met pluspunten voor ondernemers en bedrijven, maar zeker ook voor de lokale bevolking. Want intensivering van lokale verdiensten geeft niet alleen meer werkgelegenheid, maar vooral extra kansen voor de bevolking als geheel dankzij meer onderlinge samenwerking. Omdat er nog geen andere gemeentes waren die deze aanpak gebruikten, koos Santa Coloma ervoor het lokale betaalnetwerk geleidelijk op te bouwen. Stap voor stap betalen ze steeds meer geld via het netwerk uit. Nu duidelijk is dat zelfs relatief lage bedragen uitgeven via zo’n netwerk al goede resultaten oplevert, kan er doorgepakt worden. We hopen dat Nederlandse gemeentes dit voorbeeld volgen door bijvoorbeeld een deel van hun subsidies, uitkeringen van het ondernemersfonds of lokale inkoop via een lokaal betaalnetwerk uit te voeren.
Meer informatie:
- Grafieken en tabellen over aantal deelnemers, omzet, etc.
- www.gramamoneda.cat/ (Spaans en Catalaans)