Er zijn veel ideeën over een duurzame samenleving.
Er zijn veel modellen ontwikkeld over hoe die samenleving eruit kan zien. Maar er zijn veel minder oplossingen om daadwerkelijk daar te komen. In deel 4 van de serie over praktische toekomstvisies legt Henk van Arkel (directeur STRO) in een gesprek met hoofdredacteur Peter van Vliet van DUURZAAM NIEUWS uit hoe geld daar een rol in speelt. Daar werkt hij al zijn hele leven aan, met STRO, Organisation. Henk steekt van wal.
Als je het goed vindt, volg ik even een route die we met de Social Trade Organisation volgden in het verleden. Om dingen te verbeteren heb je wetten en maatregelen aan de ene kant, maar heb je ook structuren aan de andere kant.
De structuur van geld
Wij hebben ons op een belangrijke structuur gespecialiseerd, dat is geld. De reden daarvan is dat geld op zich, zoals het nu is als systeem, heel erg onduurzaam is. Het komt in omloop door dat banken het scheppen.
Banken scheppen het alleen omdat ze daar winsten uit verwachten. Daarmee begint al het eerste probleem, namelijk een van de grote redenen achter het milieuprobleem en klimaatproblemen is de polarisatie van macht en inkomen. Economische groei wordt namelijk alleen mogelijk op het moment dat er geld geïnvesteerd wordt in nieuwe extra productiemogelijkheden. Dat heeft te maken met het feit dat er een aantal mensen gewoon veel, veel, veel, veel meer geld hebben dan ze ooit gaan uitgeven. En dus eigenlijk met dat geld gaan investeren op zoek naar weer een mogelijkheid om ons dingen aan te smeren.
Oké, nou daar staan we nu. Daarnaast heb je natuurlijk de perverse effecten van de klimaatschade en maatschappelijke schade.
Nou dan kom ik bij ons thema geld terecht, dat heeft daar ook alles mee te maken. Als je geld schept moet uiteindelijk meer geld terugkomen omdat er winsten gemaakt moeten worden. Dat dwingt de samenleving bijna tussen de crisis of groei. Dus of arme mensen, of gemiddelde mensen, krijgen minder te besteden, of we moeten zorgen dat we groeien. En groei vindt puur in geld termen plaats.
Dus klimaatschade is prima voor de economische groei. Jij hebt dat bijvoorbeeld gezien in Japan, dat een kernramp of een orkaan een enorme push kan geven aan de economische groei. We praten niet over iets waar we beter per se van worden. We praten over iets waar geld met geld te verdienen valt en waarbij dus ook voorkomen kan worden dat de winsten wegvloeien naar de aandeelhouders van banken en fondsen.
Los komen van het grote geld
Dus wij zoeken er heel bewust naar om tegenover die structuur van het geld waar die groeidwang voortdurend in zit, om daar modellen tegenover te plaatsen waarbij op een kleinere schaal economische samenwerking georganiseerd wordt, waarbij je niet afhankelijk bent van het grote geld.
Je gaat dan weg van de ontwikkeling die juist problemen veroorzaakt en je keert de zaken om. Dus in plaats van groeien ga je op een kleinere schaal werken en stimuleer je de netwerken om elkaar onderling op kleinere schaal te versterken. Allereerst gewoon om wat meer zelfstandig te worden, dus wat minder in die McWorld cultuur mee te hoeven, zeg maar.
En als je nou regio’s en gemeenschappen de kans geeft om daar meer zelf in te betekenen, dan is de kans groter dat daar benaderingen uit voortkomen die beter passen bij de werkelijke situatie van milieu en klimaat en die het ontstaan van extreme rijkdom voorkomen.
Oké, dat is de technische kant. Maar ik denk even praktisch, hoe krijg je dan voldoende deelnemers?
Voorbeeld in Amsterdam
In Amsterdam zijn wij betrokken bij een nationaal programma in Nieuw-West. Daar kijken we of met gemeente en instellingen zoals ziekenhuis en woningbouwvereniging inderdaad zo’n lokale circulatie op gang kunnen brengen waarbij we dan die tijdteller eraan verbinden zodat we zeker weten dat geld wat er in gaat daar ook blijft gedurende een x periode.
Die gemeenschap heeft daarmee als doel om nieuw perspectief te creëren voor jongeren en andere groepen op banen.
Het punt onderaan de streep blijft natuurlijk: hoe krijg je voldoende deelnemers?
Kijk, in Amsterdam praat je al gauw over een input van 50 miljoen. Dan gaat geen klein bedrijfje in de wijk zeggen van nou daar wil ik niks mee te maken hebben. Die gaan in principe allemaal meedoen. We hebben hier bijvoorbeeld ervaring mee, we hebben ooit in Fortaleza, dat is in Brazilië, dat gedaan. We hebben het gedaan met de Victoria coöperatie in Costa Rica.
Iedereen ging meedoen. We hebben het gedaan in Honduras. Wij weten dat als je je instroom van koopkracht door overheden of in Copa Victoria vanuit de coöperatie, groot genoeg maakt, dan krijg je vanzelf alle bedrijven mee.
Lukt het ook als de overheid niet meedoet? Als een gemeente niet meedoet?
Als de overheid niet meedoet, gaat het je niet lukken, denk ik. Heel bot gezegd. En er moet in ieder geval voor consumenten iets te besteden zijn. De economie bestaat voor een heel groot gedeelte uit allerlei diensten en producten, en uit waarde toevoeging aan het product, door bedrijven onderling. Dus in een keten van bedrijven. En dat heb je absoluut nodig. En die keten krijg je eigenlijk alleen mee als je aan het begin voldoende koopkracht hebt staan.
Een van de grote problemen waar we mee zitten, het feit dat de welvaart zo polariseert.
En lukt dat ook vanuit de huidige politieke situatie, met een overheid die precies de verkeerde kant uit beweegt?
We gaan er vanuit dat als we met Amsterdam een goed voorbeeld neerzetten, dat er heel veel gemeentes gaan volgen. Het lijkt me erg onwaarschijnlijk dat als beleidsmakers in Oost-Groningen zien wat het in Nieuw-West kan doen, dat ze het laten zitten. Of in Rotterdam-Zuid, of weet ik niet waar.
Je zou lokaal geld dan ook kunnen zien als een instrument dat gemeentes de mogelijkheid geeft om zich onafhankelijker te maken van landelijk beleid.
Ja, dat is ook zo. Maar daar zullen een paar gemeentes dat willen en andere gemeentes niet. Totdat ze zien wat het gemeentes oplevert, dan gaan steeds meer gemeentes dat willen.
Maar je hebt echt een eerste succesvol project nodig. En zonder goed voorbeeld is het bijna niet mogelijk om te doen. Zo’n eerste voorbeeld moet echt, daar moet heel veel energie ingestopt worden om dat voor elkaar te krijgen. En vervolgens moet het ook breed genoeg verspreid worden.
Geld maken dat deugt
Wil je meer weten over hoe je geld op een deugdzame manier kan inzetten? STRO gaf er een boek over uit: Making Money Virtuous. Dat kun je hier gratis downloaden.
Het volledige interview is hier terug te lezen of hier terug te kijken.
