Dit nieuwsbericht is een ingekorte versie van een blog van Thomas Siderius:
Onderzoeker en medewerker van het Community Wealth Building team van Amsterdam Nieuw-West
Ekhilur, ook wel liefkozend Ekhi genoemd, is een burgercoöperatie in Hernani, een stadje van 20.000 inwoners in Baskenland, iets onder San Sebastian. De Ekhi begon in 2012 nog wel als fysiek betaalmiddel, maar groeide uit tot een coöperatie die sinds 2021 aan de basis staat van een uniek digitaal lokaal betaalsysteem – gelegitimeerd door de Spaanse centrale bank – zonder dat ze spreken over een ‘lokale munt’. Ze houden euro’s lokaal en werken met een loyalty-systeem, bonussen, cashbacks en een negatieve rente. Hun doel: de circulatie van geld binnen de gemeenschap versterken.
Weglekken van geld wordt tegengegaan
Kort geleden sprak ik met Alex Lopez, een coöperatie bestuurslid. Hij maakt duidelijk waarom de focus zo sterk is op geldcirculatie:
“Tien miljoen euro in een kluis laten liggen is niet hetzelfde als één miljoen euro tien keer laten circuleren tussen burgers, instituten, het MKB en de gemeente. Hoe vaker geld binnen een gemeenschap circuleert, des te meer welvaart het genereert en hoe meer kansen het creëert voor iedereen.”
Door bewoners, producenten, bedrijven en publieke partijen in een samenhangend netwerk te integreren, stimuleert Ekhilur een circulaire economie waarin lokale middelen beter worden benut en het “weglekken” van geld wordt tegengegaan. Maar, het voorkomen of verlangzamen van weglekkend geld is niet het enige dat de coop doet, aldus Alex.
Indrukwekkend resultaat
“Stel geld voor als het water van een rivier die door onze stad stroomt. Er zijn twee manieren om het langer in de regio te houden:
- Een dam bouwen om het water op één plek op te slaan (het traditionele model van lokale munten). Deze strategie is echter beperkt, want uiteindelijk raakt de dam vol en moet het water worden losgelaten.
- Kanalen en meanders creëren, zodat het water langer door de gemeenschap stroomt en meer mensen bereikt voordat het wegvloeit. Dit is de strategie van Ekhilur.
”Alex gaat door en legt uit dat een lokaal betaalsysteem acteert als dit soort kanalen en meanders. En het resultaat mag er zijn. Inmiddels wordt Ekhilur geaccepteerd door zo’n 125 bedrijven/winkels en gebruikt door meer dan 1.400 mensen, die samen meer dan 3 miljoen aan lokale omzet genereerden in 2024. Een indrukwekkend resultaat voor een dergelijk systeem in een stadje, dat pas operationeel is sinds september 2022.
Hoe werkt Ekhilur?
Ekhi werkt actief samen met de lokale gemeente, die geld in het systeem spendeert. Iedereen kan lid worden door een formulier in te vullen en een eenmalige bijdrage van €10 te storten in het coöperatief kapitaal (terugbetaalbaar bij vertrek uit de coöperatie), plus een maandelijkse onderhoudsbijdrage van €1,95. Als lid krijg je toegang tot een Ekhilur-account, het recht om mee te beslissen binnen de coöperatie en je profiteert volledig van de cashback bonussen. Een andere optie is om alleen gebruik te maken van het betalingssysteem zonder lid te worden van de coöperatie, en dus ook zonder zeggenschap, zonder inschrijf- en onderhoudskosten, maar met gelimiteerde cashbacks. Momenteel is ongeveer de helft van de Ekhilur-gebruikers ook lid van de coöperatie.
Geld roest
Het ontwerp van het loyalty-systeem is interessant. Het geld in de Ekhi-accounts ‘oxideert’ – het roest en verliest na verloop van tijd waarde (een vorm van negatieve rente). Concreet daalt de waarde met 0,5% per maand, berekend op basis van het gemiddelde saldo gedurende die maand. Dit ontmoedigt het oppotten en vasthouden van geld, en stimuleert een snellere circulatie. De inkomsten uit deze oxidatie (of loyaliteits-bijdrage) worden gebruikt om de coöperatie te financieren.
Gemeente steunt netwerk
De gemeente gebruikt het netwerk om lokale ondernemers te steunen, door de cashbacks te financieren. In 2023 kreeg je als consument 10% van je ‘lokaal gemaakte’ euro’s terug, waardoor je feitelijk bij alle aangesloten lokale winkels met 10% korting kon shoppen. Naarmate het netwerk en de hoeveelheid circulerend geld groeit, neemt het aandeel van de gemeentelijke financiering van cashbacks geleidelijk af, en zo ook de afhankelijkheid van subsidies.
In mijn gesprek met Alex legde hij uit waarom deze samenwerking zo belangrijk is: “Grote supermarkten, online winkelen en grote ketens halen te veel geld uit de gemeenschap. Maar we kunnen niet tegen hen concurreren zonder kortingen en sterke prikkels—kleine winkels kunnen dit niet alleen bekostigen, maar de gemeente kan dat wel.” Met deze opmerking raakt Alex een kernprobleem dat veel lokale economieën wereldwijd treft.
Lokale ondernemers vormen fundament stad
De schaal- en prijsvoordelen waar grote bedrijven op teren, hebben de diversiteit en autonomie van lokale gemeenschappen en hun veerkracht een serieuze klap toegebracht. We hebben wel allerlei goedkope spullen beschikbaar, maar goedkoop is niet alleen duurkoop als we het hebben over kwaliteit. De onzichtbare kosten van deze spullen zitten niet alleen in mogelijk veroorzaakte milieuschade van grote productieprocessen, maar ook in de lokale ondernemer die nu failliet gaat ten faveure van nog een groot ketenbedrijf. Lokale ondernemers en kansen voor startende ondernemers zijn het fundament van een stad en haar weerbaarheid, zeker nu de wind van de wereldeconomie zo wispelturig waait. Zonder hen verliest een plek haar karakter.
Ambitieuze toekomstplannen van Ekhi
Wanneer er een stabiele en substantiële geldcirculatie in het netwerk is met een divers aanbod, wil Ekhilur ook gaan werken met het verstrekken van rentevrije leningen en ‘microloans’ binnen het systeem, gedekt door het coöperatieve aandelenkapitaal.
Nog verder in de toekomst hopen ze het opgebouwde kapitaal te gebruiken om te investeren in lokaal vastgoed en vruchtbare grond, om het in democratisch beheer te krijgen.
Met een solide juridische basis en een groeiend netwerk is Ekhi klaar om verder op te schalen. Het systeem kan dienen als model voor andere gemeenschappen die streven naar economische rechtvaardigheid en veerkracht. Op termijn kan Ekhilur zelfs functioneren als een volwaardige lokale bank, wat verdere autonomie en economische onafhankelijkheid kan betekenen. Dit alles wordt mogelijk gemaakt door een slim ontworpen betaalsysteem, waarbinnen geldcirculatie belangrijker is dan het oppotten van geld.
Echte digitale euro’s met andere spelregels
Maar de kritische lezer denkt nu wellicht: is dit in feite niet gewoon een lokale munt, ook al beweren ze van niet? Het ligt genuanceerd: in de praktijk en feitelijk gezien faciliteert de Ekhilur-coöperatie simpelweg een nieuwe betaal-infrastructuur voor euro’s die alleen in de regio van Hernani kunnen worden gebruikt – er wordt dus geen nieuwe munt gecreëerd of uitgevonden. Juridisch en legaal gezien zijn het ook gewoon echte, digitale euro’s, alleen met andere spelregels.
Lees hier de volledig blog van Thomas
