Het wonder van Wörgl is een van de inspiratiebronnen van STRO, dat we ook uitgebreid beschrijven in ons boek de Koop Lokaal Booster.
Dit artikel is een ingekorte versie van een blog van Thomas Siderius op LinkedIn. Thomas werkt voor de gemeente Amsterdam aan het Koop Lokaal Platform Nieuw-West.
In de jaren 1930 bevond de wereld zich in een diepe economische crisis. In Wörgl, een klein stadje in Oostenrijk, was de situatie bijzonder nijpend. Werkloosheid en armoede heersten en de vooruitzichten waren somber. Het Nationaal Socialisme was in opkomst en werd door steeds meer mensen omarmd als de enige weg uit de crisis. Toen hij in november van 1931 als nieuwe burgemeester werd verkozen, stond Michael Unterguggenberger voor een gigantische uitdaging.
Blinde vlek: het ontwerp van geld
Unterguggenberger zag zichzelf als centrist: hij had een afkeer van de nazi’s, was geen fan van Marxistische oplossingen, maar zag ook de gebreken van de vrije markt en het monetaire systeem. Hij was geïnspireerd door Silvio Gesell, een Duits-Argentijnse ondernemer en econoom, die in zijn werk ‘The Natural Economic Order’ de blinde vlek van zowel linkse als rechtse analyses belichtte: het ontwerp van geld. Daarom focuste de burgemeester zich op het vernieuwen van deze cruciale motor van de economie.
Snelle geldcirculatie blaast lokale economie nieuw leven in
Het idee was simpel maar krachtig. Unterguggenberger introduceerde een lokale geldsoort waar elke maand een speciale zegel (t.w.v. 1% van het biljet) opgeplakt moest worden om geldig te blijven. Deze werkcertificaten (Arbeitbestaetigungsscheine), zoals hij ze noemde, hadden dus in feite een negatieve rente: een kleine straf op het vasthouden van geld. Het zorgde ervoor dat mensen het snel wilden uitgeven in plaats van het op te sparen, dat kon altijd nog met het nationale geld. De spaar- en ruilfunctie van geld werden gescheiden in twee aparte geldsoorten. Hierdoor ontstond een snelle lokale geldcirculatie en werd de economie nieuw leven ingeblazen.
Imponerende resultaten
Met het lokale geld financierde Wörgl openbare werken zoals de aanleg van wegen, de bouw van bruggen en renovatie van gebouwen. De opbrengst van de zegelverkoop financierde een soepkeuken waar meer dan 200 mensen van konden eten. De door Gesell geïnspireerde werkcertificaten circuleerden naar schatting zo’n 9 tot 15 keer vaker (!) dan het nationale geld, mede omdat de gemeente achterstallige (en zelfs toekomstige) belastingbetalingen ermee accepteerde. Het creëerde niet alleen werkgelegenheid maar verbeterde ook de infrastructuur en levenskwaliteit in het stadje. De resultaten waren imponerend: de werkloosheid daalde drastisch en de stad begon weer te floreren te midden van de wereldwijde economische neergang.
Centrale bank grijpt in
Tot 1933, toen het experiment met de grond gelijk werd gemaakt door de centrale bank. De Österreichische Nationalbank zag in de devaluerende werk-certificaten een te grote uitdaging van haar macht om monetair beleid te reguleren, ondanks dat het technisch gezien geen wetten brak door de slimme opzet van de burgemeester. De biljetten werden verboden, het dorp zakte terug in recessie, en niet veel later grepen de Nazi’s de macht.
Bijzonder en inspirerend verhaal
Het wonder van Wörgl is een bijzonder verhaal waar een groot deel van de hedendaagse lokale geldsystemen inspiratie uit haalt, een verhaal dat het verdient om breed gehoord te worden. Het illustreert hoeveel een lokale gemeenschap kan bereiken door het heft in eigen hand te nemen. Tot slot, niet onbelangrijk: het beschermt gemeenschappen tegen opkomende extremistische ideeën.
En toch, ondanks het baanbrekende succes en de bejubeling van toonaangevende economen als Keynes en Fisher, is dit verhaal slechts bij weinig mensen bekend. Gelukkig werd het in 2018 op geweldige wijze verfilmd, en is
Daarom: check de film en deel dit verhaal met iemand die werkt aan of in de lokale economie.
De complete blog van Thomas is hier te vinden.
